Jak sprawdzić efektywność programu wspomagania – proste i praktyczne narzędzia ewaluacyjne
Autor: Olga Oczkowska-Fiuk
Prezes zarządu i właściciel Kailean sp. z o.o., dyrektor KAILEAN – Akredytowanej Placówki Doskonalenia Nauczycieli, certyfikowany trener, doradca biznesowy podmiotów ekonomii społecznej; kilkunastoletnie doświadczenie w zarządzaniu przedsiębiorstwem, placówką doskonalenia nauczycieli, organizacją pozarządową, wieloletnia praktyka w tworzeniu, realizacji oraz rozliczaniu projektów finansowanych ze środków Unii Europejskiej, w tym dla kadr systemu oświaty; autor wielu narzędzi wspomagających proces planowania, monitorowania oraz dokumentowania działań szkoleniowych i rozwojowych.
Niniejsza publikacja jest kontynuacją artykułu „Programy doskonalenia nauczycieli jako forma wspomagania pracy szkół i placówek oświatowych”, który ukazał się na łamach katalogu z ofertą na rok 2019/2020, a w wersji elektronicznej na blogu eksperckim Kailean.
Efektywność programu wspomagania należy rozpatrywać przez pryzmat korzyści, jakie program przynosi szkole. Bezpośrednia korzyść – zaspokojenie potrzeby szkoleniowej szkoły, czyli wdrożenie przez nauczycieli pożądanych wzorców zachowań. Korzyść pośrednia – zależna od podjęcia wielu innych działań rozwojowych – to zaspokojenie potrzeby rozwojowej szkoły, czyli rozwiązanie lub zniwelowanie problemu rozwojowego, który blokuje lub hamuje rozwój szkoły.
Artykuł dotyczy korzyści pośredniej, a mianowicie tego, jak sprawdzić, czy potrzeba rozwojowa szkoły została zaspokojona.
Zbadanie, czy osiągnięto korzyść pośrednią, jest ukoronowaniem procesu ewaluacyjnego. A jak wiadomo, każde zakończenie jest ściśle powiązane z początkiem. Musimy więc w naszych rozważaniach cofnąć się do początków procesu diagnostycznego. Diagnoza, jak pamiętacie, zaczynała się od rozpoznania i skwantyfikowania problemu rozwojowego. Był to nasz punkt wyjścia do zaplanowania zmiany, czyli do określenia potrzeby rozwojowej rozumianej jako różnica między stanem obecnym a stanem pożądanym. Na etapie planowania wskazywaliśmy, jakiej konkretnie zmiany oczekujemy – w formie wskaźników zmiany i wartości tych wskaźników. Podczas ewaluacji mierzymy wartości osiągnięte oraz zestawiamy je z wartościami zaplanowanymi. Jeżeli uzyskane wyniki są zbliżone do wartości zaplanowanych lub je przewyższają, to znaczy, że podjęte działania przyniosły korzyści dla szkoły w postaci zmiany, a więc program wspomagania można nazwać efektywnym.
Skoro już wyjaśniliśmy, co badamy i kiedy, zastanówmy się nad narzędziami pomiarowymi. Po pierwsze, narzędzia do pomiaru stanu sprzed oraz stanu po muszą być identyczne, ponieważ zbierają te same dane, tylko w innych okresach czasowych. Po drugie, powinny być maksymalnie dostosowane do tematyki problemu rozwojowego oraz specyfiki placówki, której problem dotyczy. Po trzecie, dobrze jest, kiedy mają wielofunkcyjne zastosowanie.
Przedstawiam jedno z takich narzędzi ze swojej praktyki. Jest to Arkusz ewaluacyjny wychowawcy klasy (na przykładzie badania rodzajów i skali występowania agresji u uczniów).
Każdy wychowawca, w porozumieniu z innymi nauczycielami uczącymi w danej klasie, wypełnia swój arkusz, a dane z poszczególnych klas gromadzone są w arkuszu zbiorczym. Po zebraniu wszystkich danych następuje ich analiza, wizualizacja oraz interpretacja. Na podstawie danych planujemy wskaźniki zmiany. W ustalonym odstępie czasowym powtarzamy badanie oraz dokonujemy analizy porównawczej, wyciągamy wnioski. Wychowawca pracuje z arkuszem na szczegółowych danych, gdyż obserwuje zmiany zachodzące u konkretnych uczniów. Dyrekcja szkoły lub członkowie zespołu zadaniowego mają do czynienia z danymi uogólnionymi, ale pozwalającymi popatrzeć na kontekst całej szkoły lub innych klas z danego rocznika.
Samo narzędzie jest uniwersalne. Pola koloru żółtego wypełniają wychowawcy klas. Treści zaznaczone na niebiesko należy dostosować do przedmiotu badań. Np. przedmiot badania – poziom motywacji; skala: brak, niski, średni, wysoki, bardzo wysoki; zachowania właściwe dla poziomu wysokiego: wykazuje dużą aktywność w nabywaniu wiedzy i umiejętności; rzetelnie przygotowuje się do lekcji; regularnie odrabia zadania domowe; sumiennie wykonuje polecenia nauczycieli; chętnie bierze udział w konkursach; nie zraża się trudnościami; nakręcają go benefity, jakie wiążą się z sukcesem edukacyjnym – lepsza szkoła, lepszy start.
Osoby zainteresowane otrzymaniem arkusza ewaluacyjnego wychowawcy w wersji elektronicznej (Excel) proszę o kontakt.