Autor: Piotr Bachoński
Absolwent Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – filologia polska; ukończył podyplomowe studia z informatyki, zarządzania oświatą oraz Podyplomowe Studia Liderów Oświaty; nauczyciel, wicedyrektor szkoły, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli; uzyskał trzy certyfikaty trenerskie; prowadzi szkolenia, warsztaty, webinaria z zakresu motywacji, oceniania, wizualizacji, myślenia krytycznego; autor i opiekun e-kursów dla nauczycieli, w tym dla nauczycieli języka polskiego; realizuje procesy kompleksowego wspomagania szkół; prelegent konferencji SEO, OSKKO, międzynarodowej Konferencji TOC; publikował w „Dyrektorze szkoły”.
Pracujący w XXI wieku nauczyciele mają jedną niewątpliwą przewagę nad swoimi poprzednikami. W swojej pracy nie muszą opierać się na intuicji, mogą korzystać z badan naukowych, które dokładnie pokazują, co w uczeniu się przynosi wymierne korzyści, a co jest stratą czasu. Intuicyjne przekonania o uczeniu się zawodzą. Długotrwałe skupianie się na jednym zagadnieniu, podkreślanie treści w tekście, wielokrotna lektura – nie działają. Co zatem działa? Przemieszane, a nie skomasowane ćwiczenia, opracowywanie materiału w różnych kontekstach, przywoływanie wiedzy wcześniejszej, najlepiej w momencie, gdy zaczynamy ją zapominać, przywoływanie szerszego kontekstu dla omawianych treści, wizualizacja.
Istnieje schemat lekcji, który wydaje się wręcz stworzony dla realizowania takiego modelu edukacji. To lekcja 4MAT opracowana przez Bernice McCarthy. 4MAT ma kilka zalet. Pierwsza to uniwersalność – nadaje się do zastosowania na każdym przedmiocie. Druga – jest to model prosty. Kolejna – bardzo istotna, mimo prostoty, jest to model bardzo pojemny, otwarty na nieskończoną ilość metod i technik nauczania. Co najważniejsze,
w czasie lekcji 4 MAT docieramy do uczniów o różnych stylach percepcji i różnych preferowanych aktywnościach.
4 MAT składa się z czterech części (stąd nazwa). Część pierwsza służy wzbudzeniu motywacji oraz wyjaśnieniu celu pracy. Nauczyciel może motywować poprzez wskazywanie praktycznych zastosowań, zaciekawienie, zaintrygowanie. W tej części nawiązujemy do wcześniejszych doświadczeń uczniów. Umiejętności, którymi powinien się oni wykazać na tym etapie to: słuchanie, współdziałanie, mówienie, łączenie faktów, odwoływanie się do wcześniejszych doświadczeń. Idealne metody uczenia się to z kolei metafora, narracja, bajka, doświadczenie naukowe, gra edukacyjna, zagadka, kalambur.
Kolejny moduł służy tworzeniu pojęć, przekazaniu informacji, tworzeniu koncepcji na ich temat, budowaniu wiedzy. Bardzo ważna jest tu rola wizualizacji: wykresy, tabele, prezentacje, mapy myśli, jeśli wykład to interaktywny lub zwizualizowany właśnie. A najlepiej zastąpić tradycyjny wykład czy pogadankę elementami storytellingu. Uczeń w tej części zajęć powinien obserwować, analizować, klasyfikować, teoretyzować.
Następny etap zajęć to praktyka. Uczniowie doświadczają, uczestniczą w czymś, ćwiczą łączą teorię z praktyką. To idealny czas na działania, które spowodują, że nasi podopieczni będą przejmować odpowiedzialność za własne uczenie się. Niezbędne w tej części zajęć będą zespołowe formy pracy uczniów.
Cykl 4 MAT zamykamy stawianiem i weryfikowaniem hipotez. To czas na rozważanie nowych zastosowań i możliwości tego, czego się uczymy. Przy okazji możemy rozwijać krytyczne myślenie uczniów, generowanie pytań. Kompetencje, którymi teraz powinni się oni wykazać to stawianie pytań, samoocena, ewaluacja działań własnych oraz innych osób, projektowanie.
Oczywiście kolejność poszczególnych faz zajęć może być inna. Nic nie stoi na przeszkodzie, by najpierw postawić hipotezę, zweryfikować ją w trakcie działań praktycznych i na koniec wyciągnąć wnioski, które staną się podstawą nowej wiedzy.
W czasie lekcji 4 MAT docieramy z przekazem wielokanałowym do każdego ucznia. Słuchowcy mogą zostać porwani przez ciekawe historie i metafory; kinestetycy działają, dotykając, przesuwając, tworząc; wzrokowcy widzą i wizualizują omawiane treści. Pamiętajmy, że wzrokowcem, słuchowcem i kinestetykiem jest każdy z nas, więc docierając do wszystkich uczniów, docieramy tez do każdego z osobna najpełniej jak się tylko da. Nie zapomnimy też o rzadko przywoływanym w naszej literaturze typie: writing – raeding, czyli „czytaczu – pisarzu”. W końcu Model 4 MAT zadba o to, by nasi podopieczni pracowali zarówno indywidualnie, jak i w zespołach różnej wielkości, rozwija myślenie krytyczne i kreatywne. Dla nas, nauczycieli, jest prostym i skutecznym narzędziem konstruowania zajęć.
Bibliografia:
P. C. Brown, H. L. Roediger, m. A. McDonald, Harwardzki poradnik skutecznego uczenia się. Warszawa, 2016
R. Kotarski, Włam się do mózgu. Warszawa 2017
L. Kupaj, W. Krysa, Kompetencje coachigowe nauczycieli. Warszawa 2014
L. Kupaj, W. Krysa, Kompetencje trenerskie w pracy nauczyciela. Warszawa 2015
Netografia:
http://edu4all.pl/lektura/nauczyciele/4mat/ (dostęp 18.08.2019)