Czy komunikacja AAC jest tylko dla dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu?
Autor: Anna Sokół-Kociuba
Anna Sokół-Kociuba – neurologopeda, logopeda, pedagog, specjalista z zakresu komunikacji alternatywnej; wieloletnie doświadczenie w pracy z uczniami z niepełnosprawnością intelektualną, z zaburzeniami ze spektrum autyzmu; prowadzenie terapii neurologopedycznej i logopedycznej dzieci, dorosłych.
Temat komunikacji alternatywnej i wspomagającej niestety nadal budzi kontrowersje, a nawet strach przed brakiem możliwości rozwoju mowy werbalnej dziecka. Dzieci ze złożonymi potrzebami komunikacyjnymi – tak określa się grupę dzieci wymagających wsparcia w zakresie komunikacji – wymagają większego zaangażowania ze strony dorosłych (rodziców, nauczycieli, terapeutów i specjalistów) w celu możliwości zbudowania dialogu. Potrzebują włączenia specjalnych metod i technik, które umożliwia nam właśnie komunikacja alternatywna i wspomagająca.
Największą grupą użytkowników AAC bez wątpienia są dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Ale czy jedyną? Moim zdaniem, nie. Dzieci u których występują wszelkie zaburzenia w zakresie komunikacji werbalnej, mogą być wspomagane właśnie przez komunikację AAC. Wielu rodziców, ale również specjalistów czy nauczycieli pracujących z dzieckiem z zaburzeniami komunikacji waha się przed wprowadzeniem komunikacji alternatywnej i wspomagającej. Spowodowane jest to obawą, iż będzie się to wiązało z rezygnacją z uczenia się przez dziecko języka werbalnego (mówionego). Takie rozumowanie jest błędne. Badania naukowe pokazują, że uczenie dziecka korzystania z systemu komunikacji alternatywnej i wspomagającej u celu wyrażania próśb, potrzeb, komentowania itp. zwiększa prawdopodobieństwo, że rozwinie ono mowę. Część dzieci, która podejmuje naukę systemów komunikacji alternatywnej i wspomagającej wzbogaca swoje słownictwo bądź zaczyna komunikować się w sposób werbalny z otoczeniem. Jednocześnie należy pamiętać, że zastosowanie systemu komunikacji alternatywnej i wspomagającej komunikację dziecka z otoczeniem nie zwalnia nas z nauki kompetencji językowych i artykulacyjnych.
Wprowadzenie systemu AAC wiąże się z indywidualnym podejściem i diagnozą możliwości psychofizycznych dziecka. Tworzenie indywidualnego systemu komunikacji alternatywnej powinno zaspokoić wszystkie potrzeby użytkownika AAC. Komunikacja AAC opiera się na tak zwanych bazowych umiejętnościach komunikacyjnych, a tu możemy wymienić – kontakt wzrokowy, wskazywanie palcem, umiejętność czekania na swoją kolej, umiejętność wymiany. Tych wszystkich aspektów uczymy dziecko właśnie poprzez wprowadzanie metod opartych na komunikacji alternatywnej i wspomagającej.
Nie ma jednego złotego środka, to prawda. Jednak praktyka pokazuje, że im wcześniej wprowadzimy komunikację alternatywną i wspomagającą, tym szybciej dajemy dziecku możliwość do rozwoju funkcji poznawczych, a co za tym idzie możliwości komunikacji, w tym też werbalnej.
Komunikacja AAC nie wyklucza nauki mowy werbalnej, wręcz przeciwnie podczas wymiany komunikacyjnej zachęcamy dziecko do werbalnego wyrażania swoich potrzeb. AAC daje możliwość samej komunikacji, uważności, kontaktu z drugim człowiekiem, komunikowania potrzeb czy komentowania zaistniałej sytuacji społecznej. Zachęca dziecko do dalszego wyrażania komunikatów i szukania kontaktu z otoczeniem. Komunikacja alternatywna i wspomagająca jest też bazą do nauki, kategoryzowania, poznawania kolorów, liczb, określania przyimków. Komunikacja AAC jest też bazą do nauki wyrażania emocji, stanów emocjonalnych. Nie można bagatelizować wartości, jakie daje możliwość wprowadzenia komunikacji AAC w terapię dziecka z zaburzeniami komunikacyjnymi. Dajmy dzieciom szansę na rozwój, poznawanie otaczającego ich środowiska, możliwość wyrażania swoich potrzeb, myśli, emocji.